آن کرامت انسانی که شیطان می خواهد
داستان
شیطان و آدم و حوا را که یادتان هست ... وقتی شیطان خواست آدم و حوا را
بفریبد؛ آنها را از طریق وعده ی یک کرامت (عمر جاوید در صورت خوردن از
درخت) فریفت. «وَ قَالَ مَا نهَئکُمَا رَبُّکُمَا عَنْ هَذِهِ الشَّجَرَةِ
إِلَّا أَن تَکُونَا مَلَکَینْ أَوْ تَکُونَا مِنَ الخْلِدِینَ»
[اعراف/۲۰] «و گفت: خدایتان شما را از این درخت نهى نکرد جز براى اینکه مبادا (در بهشت) دو فرشته شوید یا عمر جاودان یابید» [۱]
در دنیای امروز هم داستان همین گونه است ... کار شیاطین همیشه وعده است حالا یا وعده های سر خرمن، که انسان برای رسیدن به آنها باید از هفت خوان بگذرد، و یا وعده های پوچ و خیالی، اما خوب واقعاً جذاب و وسوسه انگیز.
در مثال آیه، وعده ی شیطان برای آدم و حوا خیلی وسوسه انگیز بود، و جنس بنی آدم همیشه در آرزوی عمر جاوید بوده و هست. از این رو شیطان با طرح کردن چنین پیشنهاد پوچی توانست آدم و حوا را در دام نقشه ی خود گرفتار کند.
قرآن در ادامه ی همین آیه گرفتار شدن آدم و حوا را در دام شیطان، برای ما بیان می کند: «فَدَلَّئهُمَا بِغُرُورٍ فَلَمَّا ذَاقَا الشَّجَرَةَ بَدَتْ لهَمَا سَوْءَاتهُمَا وَ طَفِقَا یخَصِفَانِ عَلَیهْمَا مِن وَرَقِ الجْنَّةِ وَ نَادَئهُمَا أَ لَمْ أَنهْکُمَا عَن تِلْکُمَا الشَّجَرَةِ وَ أَقُل لَّکُمَا إِنَّ الشَّیْطَانَ لَکُمَا عَدُوٌّ مُّبِین» [اعراف/۲۲]
این آیه فریب خوردن آدم و حوا و آشکار شدن زشتی هایشان را و همچنین از دست دان مقامشان که همان کرامت الهی بود ؛ را به ما یادآور شده و ما را از گوش کردن به حرف شیطان نهی می کند.
تفکر شیاطین مقابله با کرامت انسانیست.
تفکر شیطانی ملازم
با لذتهای زودگذر و مادی گرایی است و آدمهای عاقل و هوشیار، دنبال گناهانی
که لذتهای زودگذر دارند نیستند، چون با کرامت فطری و اخلاقی بشر سازگاری
ندارد.
بنابراین کسانی که به دنبال رواج تفکرات شیطانی هستند؛ برای این
که تفکر خود را غالب کنند از تبلیغات جذاب و سرگرم کننده به عنوان دام،
استفاده می کنند. چنانکه شیطان با تبلیغ بسیار و حتی قسم خوردن، آدم و حوا
را از کراماتی که خدا به آنها داده بود؛ دور کرد. «وَ قَاسَمَهُمَا إِنىّ لَکُمَا لَمِنَ النَّاصِحِین» [اعراف/۲۱] «و براى هر دو سوگند سخت و استوار یاد کرد که یقیناً من براى شما از خیر خواهانم (و قصد فریب شما را ندارم)»[۳]
شیطان
رانده شده از درگاه خدا برای آن دو قسم خورد و گفت من نه تنها فریبتان نمی
دهم بلکه خیرخواه شما بوده و چنانکه گفته ی مرا جامه ی عمل بپوشانید؛ به
کرامت بزرگی (عمر جاودان) می رسید.
در دنیای کنونی هم،
هر کشور و ملتی که به دنبال تفکرات شیطانی باشد؛ فریب خورده و از کرامت
الهی و انسانیت خودش فاصله می گیرد و مثل آدم و حوا که زشتی هایشان آشکار
شد، زشتی های آنها هم آشکار می شود.
امام علی (علیه السلام) در حدیثی پیروی از نفس اماره را باعث افتادن در دام زشتی می داند.
«نفس امّاره، همچون
منافق چاپلوسی می کند خود را چون دوستی سازگار و دلسوز جلوه می دهد و همین
که فریب داد و بر انسان تسلط یافت، هم چون دشمن، بر او مسلّط شده و با
خودخواهی و قلدری فرمان می راند و شخص را به جایگاه های سوء و هلاکت می
کشاند. [۴]
در واقع نفس اماره همان نفس سرکش است که انسان را به گناه فرمان می دهد و به هر سو می کشاند.
در این مرحله عقل و ایمان آن قدرت را ندارد که این نفس را رام سازد، بلکه در موارد زیادی تسلیم او می شود: «إِنَّ النَّفْسَ لأَمَّارَةٌ بِالسُّوءِ إِلاَّ مَا رَحِمَ رَبِّیَ إِنَّ رَبِّی غَفُورٌ رَّحِیمٌ ؛[5] پس هرگز نفس خویش را تبرئه نمی کنم که نفس بسیار به بدی ها امر می کند مگر آن چه که پروردگارم رحم کند، پروردگارم غفور و رحیم است».
این آیه نشانگر آن است که تمام بدی ها از نفس سرکش است، لذا حضرت علی ـ علیه السلام ـ می فرماید: امیر المومنین فرموده‌اند: «نفس پیوسته خواهان نافرمانی و معصیت است».[6]
«... وَاتَّبَعَ هَوَاهُ فَمَثَلُهُ کَمَثَلِ الْکَلْبِ إِن تَحْمِلْ عَلَیْهِ یَلْهَثْ أَوْ تَتْرُکْهُ یَلْهَث ذَّلِکَ ...» ؛[7] او از هوای نفس پیروی نمود سرگذشت او همانند داستان سگ است که اگر به آن حمله کنی زبان از دهان بیرون می آورد و اگر رهایش نمایی باز زبانش را خارج می سازد.»
اگر انسان دنبال هوی و هوس و نفس اماره برود و از خدا غفلت کند از اوج تکامل الهی سقوط می‌کند چنان که بلعم با عورا که این آیه درباره او نازل شده است گرفتار هوای نفس شد و از آن مقام والا تنزل کرد به طوری که خداوند او را به سگ تشبیه نموده است.
او به جای این که از علوم و دانش خویش برای رشد استفاده کند به پستی گرایید و بر اثر پیروی هوی و هوس مراحل سقوط را طی کرد خداوند هم او را به سگ تشبیه می کند که اگر به او حمله کنی دهانش باز و زبانش بیرون است و اگر او را به حال خود وا گذاری باز چنین است، او بر اثر شدت هوا پرستی یک حالت عطش نامحدود به خود گرفته که همواره به دنبال دنیا پرستی می رود.[8]
مولانا هم نفس پلید و اماره را به سگ تشبیه می کند و می گوید:
نفس خود بر خود مگردان چیره تو زود او را بازگیر از شیر تو
طفل جان از شیر شیطان باز کن بعد از آتش با ملک انباز کن
هین سگ نفس ترا زنده مخواه کاو عدوّ جان تست از دیرگاه
نتیجه گیری:
شیطان آدم و حوا را با وعده ی اینکه کرامت پیدا کرده و عمر جاوید پیدا می کنید؛ از کرامت الهی و اخلاقی خود دور کرد.
هر ملتی و هر گروهی که تفکرات شیطان را دنبال کنند؛ چون آدم و حوا که زشتی هایشان پدیدار شد، عیب هایشان آشکار می شود.
پی نوشت ها:
[۱] ترجمه الهی قمشه ای، ص ۱۵۲
[۲] همان
[۳] ترجمه انصاریان، ص ۱۵۲
[۴] تصنیف غررالحکم و دررالکلم، ص ۲۳۴ ، ح ۴۶۸۳
[5] یوسف/ 53
[6] نهج البلاغه، خطبه 176
[7] اعراف/ 176
[8] تفسیر نمونه، همان، ج 7، ص 14
[9] سایت تبیان
ناشناس
